Dasyatis pastinaca
Tür Adı: Dasyatis pastinaca
Ailesi: Dasyatidae
Yaygın Adları: Dikenli vatoz, Kızıl vatoz, Stingray
Türkçe Kullanım: Halk arasında kuyruğundaki zehirli diken nedeniyle “dikenli vatoz” olarak bilinir.
Yaşam Alanı
- Dağılım: Doğu Atlantik (Norveç’ten Batı Afrika’ya kadar), Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz’in bazı bölgeleri.
- Habitat: Kumluk, çamurlu tabanlar; kıyıya yakın sığ sulardan 200 metre derinliğe kadar.
- Gizlenme: Kumun altına gömülerek sadece gözlerini ve solungaç deliklerini dışarıda bırakıp avını veya tehlikeyi bekler.
Fiziksel Özellikler
| Özellik | Bilgi |
| Disk Genişliği | 60–80 cm (nadiren 1,4 m’ye kadar) |
| Ağırlık | 10–15 kg (büyük bireyler 20 kg+) |
| Gövde Şekli | Yassı, elmas/kalkan şeklinde vücut |
| Kuyruk | Vücut uzunluğundan daha uzun, kırbaç benzeri ince yapı |
| Zehirli Diken | Kuyruğun ortasında 1 veya 2 adet geriye dönük testere gibi diken |
Zehir ve Savunma
- Zehirli Diken Yapısı: Sert, testere yapılı, mukozaya sarılı; kırıldığında yeniden büyüyebilir.
- Savunma Amaçlı Kullanılır: İnsanlara saldırmaz, ancak üzerine basılınca veya tehdit hissedince kuyruğunu hızla savurarak “kamçı” gibi vurur.
- Zehir Etkileri:
- Şiddetli yanma hissi, ödem, kanama
- Nadir durumlarda enfeksiyon ve kas spazmı oluşturabilir
- Ölüm genellikle sadece kalbe, büyük damarlara veya göğüs/karın boşluğuna saplanması halinde görülür
Beslenme
- Besinler: Dipte yaşayan yengeç, karides, solucan, midye, küçük balıklar.
- Avlanma şekli:
- Elektriksel reseptörler (Ampulla Lorenzini) ile kum altındaki hareketi hisseder.
- Kumun içinden ağzına doğru vakum yaparak avı emer.
Üreme
- Üreme Şekli: Ovovivipar (yumurtalar dişi vücudu içinde gelişir, yavrular canlı doğar).
- Gebelik Süresi: 4–5 ay.
- Yavru Sayısı: 4–9 yavru.
- Yavruların Boyu: Doğduklarında 12–15 cm disk çapına sahiptir.
- Üreme Dönemi: İlkbahar-sonbahar arası.
Davranış ve Yaşam Tarzı
- Yalnız yaşamaya meyillidir; bazen küçük gruplar oluşturabilir.
- Günün çoğunu deniz tabanına gömülü kalarak geçirir.
- Genelde barışçıldır, insanlardan uzak durur.
Tehlikeler ve Korunma Durumu
| Tehdit | Açıklama |
| Aşırı Avlanma | Et ve ‘vatoz kanadı’ tüketimi nedeniyle bazı bölgelerde av baskısı vardır. |
| Yanlışlıkla Avlanma | Trol ağlarına sık takılır. |
| Kirlilik | Akdeniz ve Karadeniz’de su kirliliği yaşam alanlarını tehdit ediyor. |
| IUCN Durumu | “Near Threatened” (Tehdit altına yakın) – bazı bölgelerde hassas kabul ediliyor. |
İlginç Bilgiler
Elektrik sinyallerini algılayan yapıları sayesinde kum altındaki canlıları bile bulabilir.
Birçok kültürde “ölüm kuyruğu” diye bilinir ancak aslında saldırgan değildir.
Kuyruk dikeni kırıldığında yeniden çıkar, tıpkı kertenkele kuyruğu gibi.
Zehirli olmasına rağmen bazı yerlerde kurutulmuş kuyruğu nazarlık olarak kullanılır.
